Ook ruim een halve eeuw na zijn vroege dood is het moeilijk de erotische foto’s van Sanne Sannes precies te duiden. De Kunsthal toont een klein maar fascinerend overzicht.
Vier dagen na zijn dertigste verjaardag reed fotograaf Sanne Sannes met 120 kilometer per uur door de Eeuwige Laan in Bergen. Bij de laatste bocht verloor hij de macht over het stuur. Zijn assistent, de latere D66-politicus Gerrit Jan Wolffensperger, vloog door de voorruit. De drie modellen op de achterbank raakten ook gewond. Sannes zelf overleefde het ongeluk niet. Het was 23 maart 1967.
Door zijn voortijdige dood is Sannes voor altijd bevroren in de belofte. Zijn talent is volop erkend. Zijn werk zit in de collecties van Rijksmuseum en Stedelijk, er worden nog steeds tentoonstellingen over zijn werk gemaakt, zoals nu in de Rotterdamse Kunsthal.
Maar echt gekend is of wordt hij niet. In de documentaire De vrouwen van Sanne Sannes (2009) wordt van de fotograaf gezegd dat hij morbide was en grappen maakte over de dood, dat hij misschien stierf als maagd, maar ook dat hij een ‘player’ was die zijn vriendinnen bedroog. Het is biografische ruis die achteraf een mythologiserende sluier werpt over de kunstenaar en zijn werk.
De feiten dan. Sannes was opgeleid als graficus en stortte zich, niet gestoord door technische kennis, op het medium fotografie. Hij schoot uit de losse pols met een relatief lange sluitertijd waardoor het beeld vaak beweeglijk is. Armen worden vegen, gezichten zijn vlekken. Hij drukte zijn negatieven flink door, met grove korrel. Het resultaat is een soort impressionisme in grijstinten.
Dirty girl
In zijn onderwerpkeuze was Sannes eenduidig. Hij richtte zijn lens exclusief op jonge vrouwen, liefst naakt. Maar, zo stelde hij meer dan eens in interviews: ‘Ik fotografeer geen seks, ik fotografeer erotiek.’ De titel van een reeks vintage prints die nu in de Kunsthal te zien is, luidt dan ook Dagboek van een erotomaan.
Sannes schoot zijn modellen dicht op de huid. Stukken romp of ledematen worden zo gekadreerd dat ze soms niet meer zijn dan vormen – het zwart-wit maakt het vlees nog abstracter. De camera is doorgaans vanaf het middel omhoog gericht waardoor de vrouwen torenende sculpturen worden. Gezichten zijn gehuld in schaduw of gaan verscholen achter een gordijn haar.
Sannes kraste op negatieven en bewerkte ze met chemicaliën. Ook drukte hij foto’s af over elkaar heen. De portretten krijgen daarmee een psychologische twist. Alsof de huid een projectiescherm is. Wat erop te zien is en wat dat betekent – het verbeelde innerlijk van het model of de gevoelens van de fotograaf? – valt moeilijk te zeggen. Dat hangt vooral af van wat de kijker er in wil zien.
De bedoelingen zijn een stuk explicieter in Sannes’ eerste en enige film. Hij maakte Santa Lucia, meer een opeenvolging van stilstaande beelden dan een conventionele speelfilm, voor de VPRO. De omroep weigerde de film uit te zenden en Sannes stierf nog voordat hij een nieuwe montage kon maken. Pas eind jaren negentig werd het werk teruggevonden. In de tentoonstelling is het te zien onder de titel Dirty Girl, helaas met gebrekkig geluid.
Dirty Girl gaat over een vrouw, gespeeld door Remco Camperts toenmalige vrouw Lucia, die na haar dood wraak neemt voor haar saaie leven. Ze prostitueert zich, dondert haar man met rolstoel en al de gracht in en gaat als vampier op zoek naar bloed. De film is theatraal, doet bijna literair aan in al zijn symboliek – transgressiefilosoof George Bataille zou het fantastisch hebben gevonden.
Verlegen nerd
De film dateert, net als Sannes’ complete oeuvre, uit de tijd van de ontluikende seksuele revolutie. Vier maanden na Sannes’ dood was Phil Bloom de eerste naakte vrouw op tv. Ver weg waren nog de seventies, toen vrijheid blijheid omsloeg in decadentie en sleaze. Sanne Sannes was nog aan het ontdekken, experimenteerde met beeld zonder te weten wat de uitkomst of uitwerking zouden zijn. Misschien was hij een verlegen nerd, misschien had hij een duistere kant. Maar de onduidelijkheid over zijn motivatie doet weinig af aan zijn werk, dat misschien juist door die ambiguïteit een kracht heeft die tegelijkertijd broeierig en formeel vernieuwend is.
Sanne Sannes: Extase, t/m 10/5 in Kunsthal Rotterdam.
Bron: Parool.nl