De politie zet onrechtmatig webcrawlers in om mensenhandel op te sporen, stellen onderzoekers Hanne Stegeman en Rébecca Franco. Het maakt het werk van sekswerkers intussen onveiliger.
“Als sekswerk te gemakkelijk gelijk wordt gesteld met mensenhandel, heeft dit schadelijke gevolgen. Want sekswerkers worden daarmee doelwit van repressief beleid. Het maakt hun werk onveiliger, wat de kans op uitbuiting vergroot, stelt ook Amnesty International. Tegelijkertijd wordt het juist moeilijker oprechte misstanden op te sporen. Dit is ook het geval bij het gebruik van webcrawlers, zoals ook beschreven in Het Parool van 31 juli.
Een webcrawler is een computerprogramma dat automatisch het internet afspeurt en aanslaat op bepaalde gegevens. Stel, je bent freelancer en adverteert je werk op het internet. Je beoefent een legaal beroep. Toch staat je advertentie zo maar in een politiesysteem, met je (werk)naam, foto, en telefoonnummer. Een webcrawler, heeft jouw advertentie eruit gepikt. Dit gebeurt ook sekswerkers die vrijwillig online adverteren, omdat de politie onrechtmatig zo’n webcrawler gebruikt om mensenhandel op te sporen.
Webcrawler
Sinds 2017 hebben verschillende gemeenten en de nationale overheid het bedrijf WebIQ ingehuurd om met een webcrawler grote databases op te zetten over mogelijke ‘mensenhandel [en] (illegale) prostitutie’. Dit bedrijf kreeg veel kritiek van sekswerkers. Hoewel de website over dit project inmiddels is verwijderd, is niet duidelijk wat er met die datasets wordt gedaan en waar en hoe de webcrawler nu in gebruik is.
Sinds 2019 gebruikt de gemeente Amsterdam een eigen webcrawler om onvergund sekswerk op te sporen. Ook binnen het ‘project uitbuiting’ van de regio Noord-Holland wordt een webcrawler ontwikkeld voor zogeheten bestuurlijk toezicht op prostitutie, waarbij zij de verzamelde data zelfs willen koppelen aan gegevens van de Kamer van Koophandel. Verschillende datasets worden dus gecombineerd om zo nog meer informatie over sekswerkers te verzamelen. Zonder dat de sekswerkers daar weet van hebben.
Bij deze voorbeelden zien wij dat het tegengaan van mogelijke mensenhandel als argument wordt gebruikt om het toezicht en de controle op sekswerkers te vergroten. Deze kritiek geldt ook voor de nieuw voorgestelde wetgeving rondom sekswerk, zoals de Wet Regulering Sekswerk. Dit soort wetten leidt er in de praktijk namelijk toe dat er een register van sekswerkers ontstaat.
Geautomatiseerde criteria
Dit blijkt bijvoorbeeld uit de geautomatiseerde criteria die worden gebruikt door webcrawlers. Op basis van die criteria worden advertenties opgespoord die kunnen wijzen op mensenhandel. Het is niet duidelijk welke criteria momenteel door de webcrawler van de politie worden gebruikt, maar Web-IQ beschreef onder andere ‘hoge beschikbaarheid’ en ‘vreemde talen’ als signalen van mensenhandel. Zoals beschreven in onderzoek uit de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk zijn deze criteria echter ook kenmerkend voor mensen die niet onder dwang werken.
Zo geven sekswerkers soms aan dat zij continu beschikbaar zijn om de zichtbaarheid van hun advertentie te vergroten en meer klanten te trekken. Het kan dus een zakelijke strategie zijn en niet een teken van uitbuiting. Het is dus ook een probleem dat sekswerkers bij het bepalen van risicofactoren niet worden betrokken. Op basis van de nu gehanteerde niet-specifieke en breed opgezette risicofactoren slaan programma’s veel te vaak data van sekswerkers op.
Op deze manier creëert de politie een database van advertenties van vele sekswerkers die hun werk niet onder dwang verrichten terwijl daarvoor een wettelijke basis ontbreekt en de sekswerkers er niet in zijn gekend. Hierdoor wordt het niet alleen moeilijker mensenhandel eruit te pikken, maar lopen veel sekswerkers het risico op privacyschending.
Inbreuk op privacy
Volgens het Openbaar Ministerie zouden webcrawlers mogen worden ingezet wanneer het om een ‘geringe inbreuk op de grondrechten’ gaat en mogen gegevens worden opgeslagen wanneer het om een ‘geringe inbreuk op de levenssfeer’ gaat. Bij sekswerkers is deze inbreuk verre van gering en de database die het gebruik van een webcrawler oplevert, schendt Europese privacywetgeving. Sekswerkerstatus valt namelijk onder de ‘bijzondere persoonsgegevens’ die niet zomaar mogen worden verzameld.
Privacybescherming is er niet voor niets en voor sekswerkers is privacy een groot goed: zij worden continu gecriminaliseerd, lastiggevallen en gestigmatiseerd. Daarnaast blijkt uit onderzoek dat de risico’s van sekswerk toenemen wanneer sekswerkers worden geregistreerd. Onderzoekers wijzen er ook op dat zelfs met ‘goede intenties’ zulke datasets kunnen worden misbruikt door andere partijen.
De risico’s die webcrawlergebruik met zich meebrengt, blijven niet beperkt tot sekswerkers. Uit een brief van de staatssecretaris van Justitie en Veiligheid blijkt dat de overheid deze techniek later ook wil inzetten bij ‘de opsporing van verschillende criminaliteitsvormen’.
Je zou kunnen concluderen dat er nu onrechtmatig met deze technologie op sekswerkers wordt geëxperimenteerd. Als we ons nu niet verzetten tegen dergelijke gevaarlijke privacyschendingen door de overheid, zal deze techniek later kunnen worden ingezet om nog veel meer burgers online in de gaten te houden.”
Bron: Parool.nl