Mensen geven soms toch toe aan een impuls om onveilige seks te hebben, ondanks hun voornemen om een condoom te gebruiken. Dit gebeurt vooral wanneer ze dronken, aangeschoten of seksueel opgewonden zijn. Waarom vertonen mensen meer risicogedrag onder bepaalde omstandigheden? Hoe kunnen alcoholgebruik en seksuele opwinding onveilige seks voorspellen? En wat kun je doen om te voorkomen dat het jou overkomt?
Wanneer je dronken of seksueel opgewonden bent, vermindert de capaciteit van het werkgeheugen, vertelt Kenny Wolfs, gedragsdeskundige en promovendus bij de Open Universiteit aan de faculteit psychologie. Zijn proefschrift behandelt het verband tussen capaciteit van het werkgeheugen en condoomgebruik.
De invloed van het werkgeheugen
Het werkgeheugen remt onder andere impulsen. Hierdoor kun je in een neutrale situatie rationeel nadenken en doordacht handelen als het aankomt op bijvoorbeeld condoomgebruik. Het gaat echter fout wanneer je weinig werkgeheugen te beschikking hebt. Dit gebeurt onder andere als je opgewonden of aangeschoten bent. Volgens Wolfs overheersen in zo’n situatie intuïtieve gedachten en impulsen. Daardoor handel je minder doordacht.
Uit zijn onderzoek blijkt onder andere dat de onbewuste associaties van mensen over condoomgebruik negatiever zijn dan hun rationele gedachten erover. Wat je in onaangetaste staat zou willen besluiten en hoe je uiteindelijk handelen lopen daardoor soms uiteen. Dit leidt tot onveilig seksueel gedrag.
Onbewust negatieve connotatie van de condoom
De onbewuste negatieve connotaties komen volgens Wolfs door ervaringen die herhaaldelijk plaatsvinden. ‘Het zijn simpele reacties. Stel je hebt een aantal keer zonder condoom hele goede seks hebt gehad, maar hebt een paar slechte ervaringen met condoom. Dan associeer je condooms instinctief met negatieve gevoelens.’ Overigens kan dit proces ook omgedraaid worden, het heeft alles te maken met de ervaringen die jij in je seksleven hebt gehad.
Ook kan sociaal stigma een rol spelen bij het creëren van de onbewuste negatieve connotatie. ‘Een conversatie over condoomgebruik zal niet direct invloed hebben op je instinctieve associaties maar als je binnen je vriendengroep of familie keer op keer te horen krijgt dat zonder condoom lekkerder is, dan komt die gedachte daar wel terecht’, aldus de promovendus.
Wanneer ben je gevoelig voor impulsgedrag
Uit het onderzoek blijkt het werkgeheugen het meest wordt aangetast als mensen zowel opgewonden als aangeschoten zijn. Deze mensen vertonen volgens Wolfs het meeste seksueel risicogedrag. Wel is er een verhoging te zien bij respectievelijk opwinding en alcoholgebruik op zichzelf.
Training om seksueel risicogedrag te voorkomen
Het probleem is dus dat impulsen het overnemen. Er wordt gewerkt aan een oplossing hiervoor. Een ‘response inhibition training’ is een manier om ervoor te zorgen dat je niet zo snel op impulsen ingaat door een stop-beweging in te bouwen’, legt Wolfs uit.
Concreet gezien betekent dit dat je tijdens de training plaatjes van veilige en onveilige seks te zien krijgt. Bij plaatjes van de onveilige seks komt er net voor het klikken een stop-actie, waarbij je als het ware stilgezet wordt. ‘Door de training ga je risicogedrag associëren met stoppen. Zo wordt het ook je eerste impuls om te stoppen als je in het echte leven geconfronteerd wordt met onveilige seks’, aldus de gedragsdeskundige.
Van testfase naar serious games
De training is op het gebied van seksueel risicogedrag nog in een testfase. Dit soort programma’s worden wel al ingezet om mensen minder chocola te laten eten en bij behandelingen om te stoppen met roken. Wolfs denkt dat er een toekomst zit in de implementatie van dit soort trainingen in bijvoorbeeld serious games, waardoor mensen op een speels manier gestimuleerd worden om goede keuzes te maken in situaties waar impulsen de overhand hebben.
Je kunt volgens Wolfs op elke leeftijd een dergelijke training te volgen. Hoewel het implementeren van andere gedachten moeilijker wordt als je veel negatieve ervaringen hebt, benadrukt hij dat het altijd mogelijk is om een stoprespons in te bouwen. ‘Ik denk dat we dit in de toekomst ook in de jeugd al aanpakken. Het tegengaan van seksueel risicogedrag is belangrijk op elke leeftijd.’
Hoe voorkom je dat je tegen beter weten in geen condoom gebruikt?
Wolfs adviseert allereerst om te zorgen dat je klaar bent om seks te hebben. ‘Het gaat vaak om een impulsieve beslissing. Als je geen materiaal bij je hebt dan is de kans sowieso groter dat je uiteindelijk een onveilige keuze maakt.’ Zorg dus dat je altijd een condoom op zak, in huis of in je tas hebt als er seks of alcohol in het spel kunnen komen.
‘Anderzijds is het belangrijk dat mensen zich er bewust van zijn dat ze heel anders kunnen reageren als ze in een andere staat van zijn verkeren.’ De promovendus geeft aan dat hij het idee heeft dat dit bewustzijn vaak nog gedeeltelijk ontbreekt.
Dronkenschap en opwinding vaak onderschat
‘Je hoeft niet stomdronken te zijn om over te gaan tot impulsief gedrag.’ Zo wijst Wolfs erop dat de staat van dronkenschap in het onderzoek gebaseerd is op een alcoholpromillage van 0,5 procent. Dit niveau is in overeenstemming met de richtlijnen die de overheid adviseert aan te houden en duidt meestal op een staat van aangeschoten zijn.
‘Voor het onderzoek wilden we ons natuurlijk aan ethische richtlijnen houden. Maar op een avond uitgaan of feesten zal je al snel boven het promillage uit onze testen zitten.’ Ook is de invloed seksuele opwinding dus groot, zelfs als je niet aangeschoten bent. ‘Een beter bewustzijn zorgt voor een grotere barrière om over te gaan tot risicogedrag.’
Bron: radar.avrotros.nl